Gościnny wpis od HanMunSi (한.문.시)

Dzisiaj zapraszamy na gościnny wpis Karoliny z bloga 한.문.시, która zgodziła się opowiedzieć nam trochę o literaturze koreańskiej oraz tajemniczych Kisaeng.

Jakże miło mi, że mogę podzielić się tematyką jaką kultywuję na łamach mojego bloga… na łamach innego bloga. Serdecznie dziękuję administratorkom My Oppa's Blog za propozycję opublikowania wpisu odnośnie literatury na ich wirtualnej przestrzeni blogowej.

Gościnny wpis chciałabym poświęcić tematyce, jak już wspomniałam, która dominuje na 한.문.시, czyli poezji koreańskiej autorstwa tajemniczych kobiet należących do zapomnianej grupy społecznej dawnej Korei. Artystki zwane „Kisaeng” czyli „mówiące kwiaty” przyczyniły się do jej rozwoju oraz ubarwienia. Skupię się na jednym z najważniejszych gatunków literackich, którym parały się i dzięki któremu odzyskiwały wolność… czyli sjio.

Czym jest sijo?

Innymi słowy - „pieśni pór roku”, czyli poematy wywodzące się z wczesnych czterowierszy powstałych w Chinach. Sijo, również znane jako Tanga, może przypominać swoim brzmieniem Europejczykom balladę, której korzenie sięgają 1000 lat wstecz. Jednakże, trudno precyzyjnie wyznaczyć czas narodzenia się tej formy. Według jednych źródeł mowa jest o IX wieku, a w drugich odnaleźć można informację o XI wieku, z czego jedno jest pewne, a mianowicie to, że w XIII wieku stał się wiodącym gatunkiem poezji koreańskiej. Pierwsze utwory tego gatunku klasycznej poezji koreańskiej powstały w drugiej połowie panowania dynastii Koryeo. Zaś duży wpływ na rozkwit poezji sijo w połowie panowania dynastii Yi miało powstanie rodzimego alfabetu znanego jako hangeul, a „złote czasy sijo” przypadają na wiek XVII.

"Lovers under the moon" (월하정인 月下情人), Shin Yun-bok, cr: en.wikipedia.org/wiki/Shin_Yun-bok

Sijo skomponowane jest z trzech wersów, który każdy zawiera od 14 do 16 sylab, więc całość nie powinna przekroczyć 46. Ponadto, każdy wers zawiera tzw. średniówkę tworzącą pauzę i dzielącą go na pół. Dana połówka również posiada podział na sylaby, a każdy wers ma przypisaną sobie rolę w poemacie. Pierwszy przedstawia sytuację bądź wątek fabularny, drugi skrywa opis napoczętego tematu bądź jego rozwój, zaś w trzecim następuje punkt kulminacyjny, czyli tzw. „zwrot akcji”. Powinien on odnosić się do rozwiniętego wątku, zmienności intonacji bądź dźwięku użytych słów (myśląc i tworząc po koreańsku) i być – liryczne, subiektywne lub personalne, wnikliwe, dowcipne, ironiczne, zabawne bądź pouczające.

Poezję tworzyły osoby wywodzące się z różnych warstw społecznych Kraju Spokojnego Poranka, jeśli tylko posiadali artystyczne zdolności zgrabnego komponowania słów. Byli nimi mnisi buddyjscy, konfucjańscy uczeni, urzędnicy, artyści i artystki, a także zwykli ludzie. Jednakże, nie wspomnianym artystkom pragnę poświęcić ten wpis.

Kim były tajemnicze Kisaeng?

Wiele wierszy wyszło spod pióra kobiet wywodzących się z różnych warstw społecznych, od wykształconych i bywałych na salonach, po kobiety znajdujące się na dole drabiny społecznej w grupie niewolniczej przez co posiadane przez nie talenty były umniejszane. Mowa o tajemniczych Kisaeng, koreańskich artystkach szkolonych od najmłodszych lat w zakresie sztuki, czyli tańca, śpiewu, konwersacji, poezji, a niektóre z nich w innych dziedzinach jak np. medycznych. Na emeryturę przechodziły nieco po dwudziestce, tylko najlepsze z nich dłużej cieszyły się sławą. Zazwyczaj albo rodziły się jako dzieci Kisaeng, albo były sprzedawane przez ubogie rodziny jako małe dziewczynki. Dalszy ich los zależał od posiadanych umiejętności, urody, ale przede wszystkim – od innych, którzy dawali im szansę na lepszy byt bądź przeznaczali na stracenie.

Aktorka Lee So-yeon, ujęcie z dramy Dr. Jin, w której zagrała tajemniczą kisaeng

Po raz pierwszy pojawiły się w X wieku, za czasów państwa Koryeo i choć żyły w klasie koreańskich niewolników, paradoksalnie cieszyły się wolnością, jej namiastką. Przede wszystkim miały możliwość wygłaszać w zgrabny sposób swoje najskrytsze myśli pod postacią metafor i artystycznych zabiegów słownych, a co za tym idzie – wygłaszać je forum podczas bankietów i innych spotkań w zacnym gronie. Powiew wytchnienia dawały im wiersze, taniec i śpiew.

Aktorka Park Min-yeong przebrana za kisaeng

Za czasów panowania dynastii Yi podejmowano liczne próby powstrzymania twórczości Kisaeng, których artystyczna samodzielność godziła w konserwatywne zasady konfucjanizmu, doktryny, która dominowała na Półwyspie Koreańskim za czasów państwa Joseon. Jednakże, Kisaeng przetrwały do początków XX wieku, do okresu okupacji japońskiej. Koreańskie artystki nie miały łatwego życia, a możliwość obcowania ze sztuką sprawiało, że przybierało ono nieco jaśniejsze odcienie. Sijo jako termin muzyczny oznaczał „sezonowe melodie” i chociaż znacznie krótsze od typowych pieśni zwanych Kasa, początkowo także przeznaczone były do wykonywania wokalnego. Dlatego też Kisaeng przodowały w tworzeniu tego typu utworów.

Wybrane poematy Kisaeng w moim tłumaczeniu:

Hwang Jini, Szafirowy strumyk

Krystaliczny strumyku, nie przechwalaj się swymi uczuciami.

Gdy osiągniesz oceaniczny kres, powrót wyda Ci się niemożliwy. 

Więc, może odpoczniesz razem ze mną w blasku księżyca otulającego górskie wzgórza?

Mae-hwa, W pniu wiekowej moreli

W pniu wiekowej moreli powraca wiosna

Gotowa otulić gałęzie aksamitnym kwieciem 

Gdy wirujące płatki śniegu wprawiają ją w oszołomienie swym niezapowiedzianym nadejściem

MyeongOk, Zatajone w marzeniach

Mój luby w snach ukrywa wierność

Nie mogąc jak ja ujawnić swych pragnień na jawie. 

Proszę, pozostaw senną marę i pokaż mi swe prawdziwe oblicze.

Anonimowa Kisaeng, Biel i czerń

Podobnie jak czarna wrona nie nada sobie zabarwienia ciemności, również żuraw samoistnie nie przyodzieje bieli.

Od niepamiętnych czasów, począwszy od narodzin niebios, czerń i biel współegzystują w harmonii.

Zaś teraz, gdy mój luby mnie dostrzega, prawi o nierozłącznej więzi tych dwóch odcieni.

Hanu, Dlaczego muszę zamarznąć?

Dlaczego, aby zasnąć, muszę zamarznąć? W czym lepsze są sny o chłodzie?

Nie posiadając poduszki z wyhaftowanymi *kaczkami mandarynkami ani jedwabnej kołdry o odcieniu jadeitu, czy skazana jestem na zatopienie się w mroźnym śnie?

Dziś pragniesz zasmakować zimnego deszczu, być może rozpłyniesz się pod wpływem ciepłej odwilży.

Próba zinterpretowania twórczości Kisaeng i ukrytego w nim przekazu:

W poematach koreańskich artystek króluje motyw uczuciowości, łatwo dostrzec przesyt miłosnej tematyki, prawdopodobnie będących odwzorowaniem skrywanych uczuć, marzeń o lepszym życiu, także tym u boku drugiego człowieka, o bolesnych marzeniach, które zazwyczaj nie objawiały się w rzeczywistości, nie miały prawa bytu. Kisaeng pisały o romantycznych historiach maskując pod wykwintnie wybranymi słowami głębszy przekaz, który ofiarował ukojenie duszy i umysłu. Moim zdaniem, były one głosem innych Koreanek egzystujących w domowych zaciszach, które również posiadały pragnienia, wizje na własny żywot, które także chciałyby przemówić.

"Dance with two swords" (쌍검대무 雙劍對舞), Shin Yun-bok, cr: en.wikipedia.org/wiki/Shin_Yun-bok

Jak wspomniałam, choć Kisaeng należały do klasy niewolniczej dawnej Korei, posiadały więcej swobody egzystencjalnej niżeli zwykłe mieszkanki. Zatem jawią się jako symbol sztuki oraz wolności duszy, symbol kobiet walczących o własną indywidualność, możliwość wyrażania siebie. Niestety, przez życie ostatnich Kisaeng podczas okupacji japońskiej, pozostałych potomków, głównie w Korei Północnej naznaczonych piętnem “klasy wrogiej”, uznawanych za “zły songbun”, czyli “skażoną krew” oraz cielesnego aspektu towarzyszącego niemalże codzienności dawnych Kisaeng, obecnie są uznawane za istoty gorsze, wykreślone ze społeczeństwa. Sama nazwa tej grupy posiada negatywny wydźwięk przez towarzyszące mu skojarzenia z paniami lekkich obyczajów. Przez takie zawiłości historyczne twórczość Kisaeng, ich egzystencja sprzed XVIII wieku, pozostaje zatracona, zapomniana. Pamięć o nich nie jest kultywowana tak postać gejszy w Japonii – jest niemalże pominięta. Mało kto spoza obrębu Półwyspu Koreańskiego wie coś więcej o Kisaeng niżeli o samym gatunku literackim zwanym sijo. Jednakże, istnieją osoby, które publikują prace, książki prowadzą poszukiwania na przestrzeni dziejów odnośnie Kisaeng, odnośnie dawnej poezji koreańskiej. Jest ich niewiele, ale mam nadzieję, że z czasem przybędzie ich z znacznie więcej.

Osobiście mogę zachęcić do lektury koreańskiej poezji – szczególnie pióra Kisaeng, a także serdecznie podziękować za uwagę.

Pozdrawiam,

Karolina.L

Dziękujemy Karolinie, że zechciała podzielić się swoją wiedzą i zachęcamy do wchodzenia na jej interesujący blog :)